Μπορεί η διατροφή να βοηθήσει τη σχολική επίδοση;
Μια διατροφή επαρκή σε συστατικά είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και την γνωστική λειτουργία. Μάλιστα διατροφικές ελλείψεις κατά την εμβρυική και την βρεφική ηλικία επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου [1,2] και πιθανώς και την συμπεριφορά [3].
Κομμάτια της γνωστικής λειτουργίας αποτελούν η προσοχή, η μνήμη, η σκέψη, η εκμάθηση και η αντίληψη [4], που είναι αλληλένδετες με την ακαδημαϊκη πρόοδο. Μάλιστα, μελέτες δείχνουν ότι η υποθρεψία και η χαμηλής ποιότητας διατροφή από την εμβρυική [5] και παιδική ηλικία [6] έχουν μακροπρόθεση επιρροή στη γωστική λειτουργία και την σχολική πρόοδο [7][8].
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι η διατροφή των παιδιών απομακρύνεται από τα υγιεινά και παραδοσιακά πρότυπα διατροφής [9,10]. Παράλληλα, τα ποσοτά υπέρβαρου & παχυσαρκίας αυξάνονται [11], γεγονός που επηρεάζει την κατάσταση υγείας των παιδιών και των εφήβων [12,13], ενώ παράλληλα η καλύτερη κατάσταση υγείας σχετίζεται και με καλυτερη επίδοση στο σχολείο [14].
Πληθώρα μελετών ανά τον κόσμο έχει αναδείξει τη συσχέτιση μεταξύ ποιότητας διατροφής και ακαδημαικής επίδοσης σε παιδιά και εφήβους. Μάλιστα, φαίνεται οτι η Μεσογειακή Διατροφή σχετίζεται με καλύτερη επίδοση στην ανάγνωση και κατανόηση σε παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού, ενώ σε παιδιά μεγαλύτερων τάξεων και σε εφήβους φαίνεται να σχετίζεται με καλύτερη επίδοση γενικά, καθώς και στα μαθηματικά, τη φυσική και τη γλώσσα. Επίσης, υψηλότερη προσκόλληση στη Μεσογειακή Διατροφή, χετίζεται με καλύτερες στρατηγικές επεξεργασίας & οργάνωσης, κριτική σκέψη, αυτορρύθμιση, συνήθειες χρόνου & μελέτης, αυτοαποτελεσματικότητα, αυτορρύθμιση της προσπάθειας, και εγγενώς προσανατολισμένους στόχους στους εφήβους.
Παράλληλα, η προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, πέρα από τη Μεσογειακή Διατροφή σχετίζεται με καλύτερη ακαδημαϊκή πρόοδο, ακόμη και 1 χρόνο αργότερα, ενώ η βελτίωση των συνηθειών επίσης φαίνεται να σχετίζεται με καλυτερη απόδοση. Αντιθέτως, προσκόληση σε “Δυτικού” τύπου διατροφή σχετίζεται με χειρότερη σχολική επίδοση και γνωστική λειτουργία.
Αναφορικά με τις συνήθειες σίτισης, τα τακτικά γεύματα και η λήψη (υψηλής ποιότητας) πρωϊνού σχετίζονται με καλλυτερη πρόοδο στο σχολείο και τους βαθμούς, ειδικά κοντά σε περίοδο εξετάσεων.
Αναφορικά με συγκεκριμένα τρόφιμα και ομάδες τροφίμων, η υψηλή πρόσληψη φρου΄των και λαχανικών, τα προϊόντα ολικής άλεσης, το γάλα, το ψάρι και οι άλλες πηγές πρωτεϊνης έχουν σχετιστεί με καλύτερη επίδοση, ενώ αντιθέτως, η τακτική κατανάλωση χυμών, αναψυκτικών, ενεργειακών ποτών και γρήγορου φαγητού και μη θρεπτικών σνακ υψηλών σε λιπαρά, ζαχαρη και αλάτι σχετίζονται με χειρίτερη επίδοση.
Λίγες μέλετες έχουν γίνει σχετικά με την βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των μαθητών για βελτίωση της σχολικής προόδου. Όφελος φαίνεται να υπάρχει μετά από βελτίωση του σχολικού διατροφικού περιβάλλοντος για παιδιά με υπερβάλλον σωματικο βάρος, ενώ παρεμβάσεις που αφορούν όλο το φάσμα του υγιεινού τρόπου ζωής οδηγούν σε βελτίωση παραγόντων υγείας και ακαδημαϊκής προόδου, ειδικά σε παιδιά χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου. Τέλος, σε παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο υποθρεψίας ωφελούνται περισσότερο με την κατανάλωση πρωινού.
Σύφμωνα με την παρούσα βιβλιογραφία, η μακροπρόθεσμη προσκόλληση σε μια υγιεινή διατροφή, με τακτικά γεύματα, πρωινό και θρεπτικά σνακ, στα πλαίσια ενός υγιεινού τρόπου ζωής μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά και τους εφήβους να έχουν καλύτερη επίδοση στο σχολείο.
Πηγές
1. Kretchmer, N.; Beard, J.L.; Carlson, S. The role of nutrition in the development of normal cognition. Am J Clin Nutr 1996, 63, 997S-1001S, doi:10.1093/ajcn/63.6.997.
2. Nyaradi, A.; Li, J.; Hickling, S.; Foster, J.; Oddy, W.H. The role of nutrition in children's neurocognitive development, from pregnancy through childhood. Front Hum Neurosci 2013, 7, 97, doi:10.3389/fnhum.2013.00097.
3. Wauben, I.P.; Wainwright, P.E. The influence of neonatal nutrition on behavioral development: a critical appraisal. Nutr Rev 1999, 57, 35-44, doi:10.1111/j.1753-4887.1999.tb01776.x.
4. Bhatnagar, S.; Taneja, S. Zinc and cognitive development. Br J Nutr 2001, 85 Suppl 2, S139-145, doi:10.1079/bjn2000306.
5. de Rooij, S.R.; Wouters, H.; Yonker, J.E.; Painter, R.C.; Roseboom, T.J. Prenatal undernutrition and cognitive function in late adulthood. Proceedings of the National Academy of Sciences 2010, 107, 16881-16886, doi:10.1073/pnas.1009459107.
6. Black, R.E.; Allen, L.H.; Bhutta, Z.A.; Caulfield, L.E.; de Onis, M.; Ezzati, M.; Mathers, C.; Rivera, J. Maternal and child undernutrition: global and regional exposures and health consequences. Lancet 2008, 371, 243-260, doi:10.1016/s0140-6736(07)61690-0.
7. Engle, P.L.; Fernández, P.D. INCAP Studies of Malnutrition and Cognitive Behavior. Food and Nutrition Bulletin 2010, 31, 83-94, doi:10.1177/156482651003100109.
8. Nyaradi, A.; Li, J.; Foster, J.K.; Hickling, S.; Jacques, A.; O'Sullivan, T.A.; Oddy, W.H. Good-quality diet in the early years may have a positive effect on academic achievement. Acta Paediatr 2016, 105, e209-218, doi:10.1111/apa.13324.
9. Lauria, L.; Spinelli, A.; Cairella, G.; Censi, L.; Nardone, P.; Buoncristiano, M. Dietary habits among children aged 8-9 years in Italy. Ann Ist Super Sanita 2015, 51, 371-381, doi:10.4415/ann_15_04_20.
10. Tambalis, K.D.; Panagiotakos, D.B.; Psarra, G.; Sidossis, L.S. Insufficient Sleep Duration Is Associated With Dietary Habits, Screen Time, and Obesity in Children. J Clin Sleep Med 2018, 14, 1689-1696, doi:10.5664/jcsm.7374.
11. Nittari, G.; Scuri, S.; Petrelli, F.; Pirillo, I.; di Luca, N.M.; Grappasonni, I. Fighting obesity in children from European World Health Organization member states. Epidemiological data, medical-social aspects, and prevention programs. Clin Ter 2019, 170, e223-e230, doi:10.7417/ct.2019.2137.
12. Turer, C.B.; Lin, H.; Flores, G. Health status, emotional/behavioral problems, health care use, and expenditures in overweight/obese US children/adolescents. Acad Pediatr 2013, 13, 251-258, doi:10.1016/j.acap.2013.02.005.
13. Hadjiyannakis, S.; Ibrahim, Q.; Li, J.; Ball, G.D.C.; Buchholz, A.; Hamilton, J.K.; Zenlea, I.; Ho, J.; Legault, L.; Laberge, A.M., et al. Obesity class versus the Edmonton Obesity Staging System for Pediatrics to define health risk in childhood obesity: results from the CANPWR cross-sectional study. Lancet Child Adolesc Health 2019, 3, 398-407, doi:10.1016/s2352-4642(19)30056-2.
14. Basch, C.E. Healthier students are better learners: a missing link in school reforms to close the achievement gap. J Sch Health 2011, 81, 593-598, doi:10.1111/j.1746-1561.2011.00632.x.
Άγουρη ή ώριμη μπανάνα;
Η μπανάνα είναι ένα φρούτο με πολλές χρήσεις και με ιδιαίτερη θέση στη διατροφή μας, καθώς αποτελεί ένα εύκολο σνακ, αλλά και ένα χρήσιμο υλικό για συνταγές.
Διατροφικά, η μπανάνα, είτε ώριμη είτε άγουρη είναι πηγή πληθώρας θρεπτικών συστατικών όπως Κάλιο, Μαγγάνιο, Χαλκό, Μαγνήσιο, Βιταμίνη C και Β6, ενώ είναι πηγή και φυτικών ινών. Μάλιστα, σε όλα τα στάδια της ωρίμανσης της είναι πηγή Καλίου, που έχει βασικό ρόλο στην λειτουργία των νευρώνων και της καρδιάς, στην ισορροπία των υγρών του σώματος μέσα και έξω από τα κύτταρα, και στην αρτηριακή πίεση.
Όμως, καθώς η μπανάνα ωριμάζει, η σύσταση της αλλάζει.
Άγουρη μπανάνα
Η άγουρη, πράσινη μπανάνα είναι πλούσια σε ανθεκτικό άμυλο, το οποίο έχει πρεβιοτική δράση. Η άγουρη μπανάνα είναι κατάλληλη για άτομα με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου που ακολουθούν το πρωτόκολλο low FODMAP diet, καθώς είναι πτωχότερη στους ζυμώσιμους υδατάνθρακες που εντείνουν τα συμπτώματα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου.
Αναφορικά με την επίδραση της άγουρης μπανάνας στην υγεία του γαστρεντερικού, είναι καλή επιλογή για άτομα με δυσκοιλιότητα, ενώ η χρήση του ανθεκτικού αμύλου από τα βακτήρια του εντέρου οδηγεί στην παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσσου, που έχουν ιδιαίτερα ευεργετική επίδραση στην υγεία μας, με δράσεις στο ανοσοποιητικό, στην ρύθμιση του σακχάρου και των λιπιδίων του αίματος, στην λειτουργία και υγεία των εντεροκυττάτων, στην νευροδιαβίβαση και στην επικοινωνία εντέρου-εγκεφάλου, καθώς με δράση κατά της φλεγμονής και του καρκίνου.
Το ανθεκτικό άμυλο φαίνεται ότι καθυστερεί την γαστρική κένωση και επιδρά θετικά στην ευαισθησία στην ινσουλίνη, και στα λιπίδια του αίματος (στην LDL “κακή” χοληστερόλη) και ως αποτέλεσμα βοηθάει στον καλύτερο έλεχγο των μεταβολικών νοσημάτων.
Επιπλέον, το ανθεκτικό άμυλο έχει θετική επίδραση στη μείωση γλυκόζης νηστείας, καθώς και στη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, ενώ η άγουρη μπανάνα έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (42), που σημαίνει ότι η αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα είναι ήπια. Η θετική επίδραση της άγουρης μπανάνας στην γλυκόζη αίματος φαίνεται να οφείλεται στο ανθεκτικό άμυλο. Επίσης, λόγω του ανθεκτικού αμύλου και της πηκτίνης η άγουρη μπανάνα είναι πιο χορταστική σε σχέση με την ώριμη, με πιθανή επίδραση στην απώλεια βάρους.
Ώριμη μπανάνα
Κατά την ωρίμανση της μπανάνας το ανθεκτικό άμυλο μετατρέπεται σε σάκχαρα (σουκρόζη, γλυκόζη και φρουκτόζη), ενώ παράλληλα η πηκτίνη που βρίσκουμε στις άγουρες μπανάνες επίσης απο-πολυμερίζεται, με αποτέλεσμα η μπανάνα να γίνεται πιο γλυκιά στη γεύση και μαλακή στην υφή, αντίστοιχα. Λόγω της αλλαγής στη σύσταση της μπανάνας, η ώριμη μπανάνα είναι και πλουσιότερη σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες που εντείνουν τα συμπτώματα του Συνδρόμου Ευερέθιστου Εντέρου. Βέβαια, αν και πλουσιότερη πλέον σε σάκχαρα, ο γλυκαιμικό δείκτης της μπανάνας παραμένει χαμηλός (51).
Η ώριμη μπανάνα, με την γλυκιά της γεύση, είναι ιδιαίτερα ευχάριστη στη γεύση και πιο αποδεκτή για κατανάλωση, ενώ χρησιμοποιείται πολύ πιο εύκολα για να αντικαταστήσει τη ζάχαρη ή και το βούτυρο σε πληθώρα συνταγών, αυξάνοντας την θρεπτικότητα του εδέσματος, χωρίς να υστερεί στη γεύση και την υφή.
Συμπερασματικά, η μπανάνα είναι μια θρεπτική επιλογή φρούτου, με την άγουρη μπανάνα να ξεχωρίζει για τις επιπλέον ευεργετικές της ιδιότητες στην μεταβολική υγεία και την λειτουργία του εντέρου, χάρη στο ανθεκτικό άμυλο που περιέχει.
Πηγές:
Xuewu Duan, Guiping Cheng, En Yang, Chun Yi, Neungnapa Ruenroengklin, Wangjin Lu, Yunbo Luo, Yueming Jiang, Modification of pectin polysaccharides during ripening of postharvest banana fruit, Food Chemistry, https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2008.03.049.
Santucci NR, Chogle A, Leiby A, Mascarenhas M, Borlack RE, Lee A, Perez M, Russell A, Yeh AM. Non-pharmacologic approach to pediatric constipation. Complement Ther Med. 2021 Jun;59:102711. doi: 10.1016/j.ctim.2021.102711. Epub 2021 Mar 15. PMID: 33737146.
Lotfollahi Z, Mello APQ, Costa ES, Oliveira CLP, Damasceno NRT, Izar MC, Neto AMF. Green-banana biomass consumption by diabetic patients improves plasma low-density lipoprotein particle functionality. Sci Rep. 2020 Jul 23;10(1):12269. doi: 10.1038/s41598-020-69288-1. PMID: 32704082; PMCID: PMC7378544.
Costa ES, França CN, Fonseca FAH, Kato JT, Bianco HT, Freitas TT, Fonseca HAR, Figueiredo Neto AM, Izar MC. Beneficial effects of green banana biomass consumption in patients with pre-diabetes and type 2 diabetes: a randomised controlled trial. Br J Nutr. 2019 Jun;121(12):1365-1375. doi: 10.1017/S0007114519000576. Epub 2019 Mar 19. PMID: 30887937.
Cressey R, Kumsaiyai W, Mangklabruks A. Daily consumption of banana marginally improves blood glucose and lipid profile in hypercholesterolemic subjects and increases serum adiponectin in type 2 diabetic patients. Indian J Exp Biol. 2014 Dec;52(12):1173-81. PMID: 25651610.
Zeng H, Umar S, Rust B, Lazarova D, Bordonaro M. Secondary Bile Acids and Short Chain Fatty Acids in the Colon: A Focus on Colonic Microbiome, Cell Proliferation, Inflammation, and Cancer. Int J Mol Sci. 2019 Mar 11;20(5):1214. doi: 10.3390/ijms20051214. PMID: 30862015; PMCID: PMC6429521.
Tan J, McKenzie C, Potamitis M, Thorburn AN, Mackay CR, Macia L. The role of short-chain fatty acids in health and disease. Adv Immunol. 2014;121:91-119. doi: 10.1016/B978-0-12-800100-4.00003-9. PMID: 24388214.
Falcomer AL, Riquette RFR, de Lima BR, Ginani VC, Zandonadi RP. Health Benefits of Green Banana Consumption: A Systematic Review. Nutrients. 2019 May 29;11(6):1222. doi: 10.3390/nu11061222. PMID: 31146437; PMCID: PMC6627159.
Άνθρακας το φαγητό
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μόδα η αποτοξίνωση, και τα διάφορα προϊόντα που υπόσχονται αποτοξίνωση και απώλεια βάρους. Ένα από αυτά που έχουν έρθει πρόσφατα στο φως της δημοσιότητας είναι ο ενεργός άνθρακας. Ο ενεργός άνθρακας (activated charcoal) χρησιμοποιείται τυπικά στην περίπτωση δηλητηρίασης ή υπερβολικής δόσης φαρμάκων, καθώς προσδένει σε διάφορες ουσίες και δεν επιτρέπει την απορρόφησή τους από τον εντερικό αυλό στην κυκλοφορία του αίματος. Η χρήση του ενεργού άνθρακα για «αποτοξίνωση» του οργανισμού μας όπως διαφημίζεται δεν υποστηρίζεται.
Στο εμπόριο πλέον πέρα από τα σκευάσματα θα βρούμε και πολλά τρόφιμα και ροφήματα με ενεργό άνθρακα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην τα προτιμήσουμε. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του The Conversation (1) αναλύονται τέσσερις λόγοι για αποφύγουμε τα προϊόντα και τα σκευάσματα αυτά.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί όχι μόνο στις τοξικές ουσίες, αλλά και σε θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά, και δεν θα επιτρέψει την απορρόφησή τους στην κυκλοφορία του αίματος. Έτσι, απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού μας δεν θα απορροφηθούν, αλλά θα αποβληθούν στα κόπρανα.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί και σε φάρμακα, επομένως δεν θα μπορούν να δράσουν. Η χρήση του ενεργού άνθρακα στην ιατρική είναι η παρεμπόδιση της απορρόφησης φαρμάκων και δηλητηρίων. Στην περίπτωση που κάποιος βρίσκεται υπό φαρμακευτική αγωγή και λάβει και ενεργό άνθρακα θα μειώσει ή θα εξαλείψει τη δράση του φαρμάκου που λαμβάνει, με συνέπειες για την υγεία του.
- Ο ενεργός άνθρακας θα προσδεθεί σε ό,τι ουσία υπάρχει στον εντερικό αυλό τη στιγμή που τον καταναλώνουμε. Δεν θα μας αποτοξινώσει από το «τοξικό» φαγητό ή το αλκοόλ που φάγαμε ή ήπιαμε χτες, καθώς έχει ήδη απορροφηθεί στην κυκλοφορία του αίματος.
- Ο ενεργός άνθρακας μπορεί να προκαλέσει ναυτία, δυσκοιλιότητα και μέλαινες κενώσεις (μαύρα κόπρανα).
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προτιμήσουμε προϊόντα ή χάπια ενεργού άνθρακα, εκτός και αν συνταγογραφηθούν από ιατρό μετά από δηλητηρίαση ή υπερδοσολογία φαρμάκων.
Το σώμα μας αποτοξινώνεται μόνο του, χάρη στο ήπαρ και τους νεφρούς. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος αποτοξίνωσης του σώματός μας, όσα προϊόντα και ας το υπόσχονται. Για να μπορεί το σώμα μας να συνεχίσει να λειτουργεί με το βέλτιστο τρόπο, δηλαδή αναφορικά με την αποτοξίνωση, το ήπαρ και οι νεφροί μας να λειτουργούν σωστά, θα πρέπει να δώσουμε έμφαση στην υγιεινή διατροφή, χωρίς υπερβολές και καταχρήσεις. Εξάλλου, ακόμη και σε περίπτωση που ο οργανισμός μας δεν μπορεί να αποτοξινωθεί μόνος του (π.χ. νεφροπάθεια), θα πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο και δεν θα μας δώσουν χυμό ή ενεργό άνθρακα για αποτοξίνωση!
(1) Activated charcoal doesn’t detox the body – four reasons you should avoid it
Τα διατροφικά νέα της εβδομάδας 15-20 Ιανουαρίου 2018
1. Δοκιμάστε ψητά ρεβύθια που μπορούν να καταναλωθούν ως σνακ ή να προστεθούν σε σαλάτες!!!
2. Διαβήτης Κύησης και διατροφή: τι πρέπει να γνωρίζετε!
3. Τα γιαούρτια με πρωτεϊνη έχουν κάνει την εμφάνισή τους τον τελευταίο καιρό στα ράφια του σούπερμαρκετ. Το γιαούρτι αποτελεί εξαιρετική πηγή πρωτεΐνης, και αποτελούν ένα υγιεινό σνακ.
Δοκίμασα 3 διαφρετικά, και στο τέλος διάβασα τις ετικέτες τους.
Τα αποτελέσματα … με εντυπωσίασαν!